Feliks Rochowicz

Przymierzając się do rozważań, kontynuował będę myśl Piotra Żuchowskiego zawartą w wypowiedzi na łamach Kuriera. Autor w felietonie „Wybijmy się na niepodległość” mówi, że „dla wielu z was, podobnie jak dla mnie, Polska zaczyna się na Ziemi Iławskiej”. Pan Piotr powiada, że tu jest jego OJCZYZNA, ta najważniejsza, po rodzicach pierworodna. Pozwolę sobie rozwinąć myśl głębiej. Ojczyzna jest pojęciem etymologicznie zbieżnym z nazwą ojciec i ojcowizna, wyrażającą to, co przekazali nam rodzice i otrzymaliśmy w dziedzictwie. Myślimy o stanie posiadania, więc o ziemi i innym materialnym dobytku i, co najważniejsze, stanie i mocy ducha, czyli o całej naszej kulturze. Takim samym dziedzictwem, jak po ojcach naszych ziemia, jest również nasz region, miasto, wieś rodzinna oraz nasz kraj ze wszystkimi dobrami kulturowymi, ale czy kontynent Europa…? Być może tak, jednak ile – do chwili uznania jej jako ojczyzny naszej – Wisła wody do Bałtyku utoczy, tego nie zgłębimy.

Człowiek bez ojczyzny, podobnie jak człowiek bez domu, jest biedny i opuszczony. Myśl o powrocie na jej łono z nostalgią wyraził Adam Mickiewicz w „Panu Tadeuszu”: „Tak nas powrócisz cudem na Ojczyzny łono. Tymczasem przenoś moją duszę utęsknioną do tych pagórków leśnych, do tych łąk zielonych”. Polacy ze szczególnym szacunkiem odnoszą się do ziemi i tego, co na niej rozkwita, żyje, płynie, lata. Ziemia rodzinna to ziemia, w której się przyszło na świat. Po nawrocie wolności tęsknią za kawałkiem własnej ziemi, małej działeczki, poletka. Utrata rodowitej ziemi skutkiem czy to zaborów, czy przez barbarzyńskie napaści, podrywała ducha w polskim narodzie, zarówno prostym ludzie i inteligencji, do czynów bohaterskich i heroicznych. Często po życia utratę, by „Tej Ziemi” wolność przywrócić. Biskup polowy WP Tadeusz Płoski powiada: „Ojczyzna jest, chociażby była w niewoli. Może być zniewolona, tratowana przez obce wojska – ale jest”. Człowiek do ziemi rodowitej, regionu i krainy przywiązuje się poprzez kulturę, którą jego przodkowie i on sam tworzył. Człowiek bez fundamentu związanego z rodziną, z ojcowizną, będąc wyzuty z wartości jest pusty i chociaż rozkołysany dzwon przypomina, nie wydaje dźwięku, gdyż brakuje w nim… serca.

Nieodłącznie z ojczyzną związany jest ród jako plemię i naród jako grupa społeczna. Ojczyzna jest miejscem życia i wparcia narodu. Zastanawiając się nad początkiem nazwy naród, docieramy wprost do pojęcia związanego z rodzeniem i rodem, a dalej z pojęciem ojca, matki jako tych, co dają życie człowiekowi. Naród stanowi grupę społeczną, która żyje w określonym miejscu, z odrębną kulturą, zwyczajami i religią. Pragnieniem każdego narodu jest posiadanie państwa, które go przygarnie, daje mu bezpieczeństwo zarówno w sensie ochrony przed wrogiem, jak w sensie społecznego spokoju. Stanisław Wyspiański w „Wyzwoleniu” mówi: „Naród musi istnieć jako państwo”, ale narodu nie można zastąpić państwem ani tym bardziej – jak niektórzy lansują – społeczeństwem demokratycznym.

Siłą narodu jest więź narodowa, zwana społeczną, w której dominują więzy krwi i wspólnota terytorialna. Najważniejsze są więzy krwi, czyli świadomość i przekonanie o wspólnym pochodzeniu, o wspólnym dobru, o wspólnych zwycięstwach i wspólnych porażkach. Wszystko to, co jest zakorzenione w historii naszego rodu. Stąd waga wspólnych przeżyć z różnych dziedzin, choćby takich – wróciwszy na nasze podwórko – jak oczekiwanie iławian na wymarzony basen; jak budowa ważnego węzła komunikacyjnego – obwodnicy; jak wspólne przeżywanie sportowych wydarzeń – wielkie zwycięstwa ze znanymi drużynami w kraju, wejście naszych do II ligi rozgrywek piłkarskich czy występ iławianina Jarosława Kotewicza w finale olimpijskim w Atlancie.

Przeżycia, chociaż narodową wspólnotę stanowią, nie zawsze są radośnie i entuzjastycznie przyjmowane. Czy w polskich uwarunkowaniach siłę narodu wzmocni emigracja zarobkowa i z nią związany wstrząs w tysiącach rodzin? Masowe opuszczanie domu rodzinnego w poszukiwaniu lepszej egzystencji przez młodych, a nawet starszego pokolenia Polaków, nie sprzyja przecież przeżywaniu radości i budowaniu pozytywnego ducha narodu polskiego. Bynajmniej NIE!

Co czynić, by pomimo rozterek różnych ojczyzna jawiła się jako wartość najwyższa, a naród nie zatracił poczucia przynależności do ziemi i nabytej kultury, gdzie się narodził. Trzeba młodzieży wskazać, gdzie są korzenie, przez które ssać soki będzie. Wskazać, jak ma postępować, by nie zgubiła drogi wyznaczonej przez pokolenia. Czym zatem są owe korzenie? Odpowiedź zdaje się zwyczajna. Korzeniami, które tworzą fundament życia narodowego i społecznego, jest rodzina i dom rodzinny. Dom, w którym nie ma partnerów, a domownicy, czyli ojciec, mama, bracia, siostry, dziadek, babcia, czasem wujek. Rodzina zatem pierwsza młodzieży ma wskazać, że głównymi filarami w wychowaniu jest miłość, dobro i piękno. Natomiast problemem jest to, ile do dziś zachowało się z polskiego domu rodzinnego, tego z wielopokoleniową tradycją i polską kulturą?

W tym fragmencie dyskusji zastanowić należy się nad misją, jaką wypełnić w dziele wychowania pozostaje szkole. Odpowiedź, zdaniem moim, jest pryncypialna. Zadaniem szkoły musi być wspieranie rodziców w budowaniu domu i tożsamości narodowej młodego pokolenia, jaki zakładają rodzice i państwo. Zadania obojga stron muszą być jednak spójne. O szkole mówiąc, zawsze myślimy o nauczycielach, o ich zachowaniach, wyznawanych wartościach, wreszcie o ich postawach. Nauczyciel w swym przesłaniu musi działać zgodnie z własnym sumieniem i nie tyle być bez wad i skazy, co pamiętać, że młodzież w oczy nam patrzy i surowo weryfikuje.

Zadaniem rodziny i szkoły będzie uskrzydlenie młodzieży, by potrafiła szybować pośród wichur sprzecznych wartości. Silne skrzydła to jasne marzenia i trwałe wartości, na których wzlecą z gniazd do samotnego lotu. Uskrzydlone pokolenie wie, że bez boleści nie ma miłości; bez wyrzeczenia nie ma sukcesów; że szczęścia nie kupisz w galerii handlowej; że kłamstwo rodzi nieprawość, a nieuczciwa praca prowadzi do nieładu społecznego. Szybowanie do źródeł człowieczeństwa, jak do źródeł rzeki, trudne jest i zawsze pod prąd. Wyłącznie pokolenia mocą ducha uskrzydlone wybierają właściwe kierunki lotu. Kto ma solidne korzenie, ten wie, skąd jego ród i po co żyje. Kto ma skrzydła, ten potrafi wrócić do ojcowskich stron.